Μιά Δίκαιη Ειρήνη στην Ευρώπη. Μιά Ορθόδοξη προσέγγιση

Μιά Δίκαιη Ειρήνη στην Ευρώπη. Μιά Ορθόδοξη προσέγγιση

(A just peace in Europe: An Orthodox perspective)

Εισαγωγικά

Η διατήρηση της ειρήνης, πάγιο αίτημα όλων των λαών, αποτελεί κοινό αγαθό, που όλοι θέλουν να διατηρήσουν η να αποκτήσουν τόσο που ακόμα και όταν κηρύσσονται πόλεμοι, πολλές φορές διεξάγονται με το πρόσχημα να διατηρηθεί η ειρήνη. Είναι άραγε, εύκολο το να υπάρξει η ειρήνη και μάλιστα μια δίκαιη ειρήνη για όλους, και όχι μια ειρήνη, που θα ευνοεί κάποιους; Επίσης είναι η ειρήνη κάτι που όλοι το αντιλαμβάνονται κατά τον ίδιο τρόπο; Και πως μπορεί να επιτευχθεί μια δίκαιη ειρήνη όταν διαπραγματεύονται οι αδύναμοι και οι άοπλοι με τους οπλοφορούντες, ισχυρούς; Τελικά, είναι δυνατόν να γνωρίζει κανείς την πραγματική θέληση αυτών που αποφασίζουν, σήμερα; Μήπως κάποιοι, δεν θέλουν πράγματι την δίκαιη ειρήνη;

Ο Χριστός λέγοντας στους μαθητές του το «ό,στις θέλει οπίσω μου ελθείν…», θεμελιώνει την πνευματική ελευθερία του ανθρώπου. Δηλαδή θεμελιώνει το αυτονόητο, ότι δεν μπορεί κανείς να επιτύχει κάτι, που δεν το θέλει πράγματι. Με την ίδια λογική, δεν μπορεί να επιτευχθεί η δίκαιη για όλους ειρήνη, αν πράγματι δεν την θέλουν όλοι.

Τα τελευταία χρόνια η τρομοκρατία, επανάφερε και στην Ευρώπη τον φόβο στην καθημερινότητα. Κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτα και κανένας δεν μπορεί να καθησυχάσει τον άλλον. Ας θυμηθούμε την τελευταία τραγωδία στη Νορβηγία.

«Ειρήνη πάσι» (= Ειρήνη σε όλους), είναι η θεμελιώδης προσευχή και επίκληση - ευλογία του κάθε χριστιανού ιερέα ιδιαίτερα κατά την τέλεση της θείας λειτουργίας.

Η ευχή αυτή και η προσευχή των χριστιανών, είναι σήμερα αναγκαία και ίσως πιο επίκαιρη από ποτέ, γιατί η σύγχρονη ειρήνη είναι εύθραυστη. Η ειρήνη κλονίζεται και μάλιστα εύκολα μπορεί να κινδυνεύσει ακόμη και με πρόσχημα θρησκευτικές αιτιολογίες, όπως η διαφορετικότητα στην θρησκευτική κουλτούρα των κοινωνιών. Εισεχόμεθα σε μια πολύ επικίνδυνη φάση.

Πολιτική προσέγγιση

Η λογική ερώτηση, πόλεμος ή ειρήνη; απαντάται πολιτικά με την θέση, ότι πρέπει να είναι κανείς πάντα ετοιμοπόλεμος -- το δόγμα ότι η ισχύς διατηρεί, απαιτεί και επιβάλλει την ειρήνη. Με τον συλλογισμό αυτό, όλα τα κράτη σήμερα υποκύπτουν στον πειρασμό των υπέρογκων εξοπλιστικών δαπανών, σε βάρος κάθε άλλου κοινωνικού προγράμματος. Το αγαθό της ειρήνης συνεπώς επιβιώνει χάρη στη ισορροπία ισχύος και συμφερόντων και λιγότερο χάριν του δικαίου, διεθνούς ή ευρωπαϊκού. Τα κράτη ετοιμάζονται συνεχώς για πόλεμο, ώστε να μπορούν να εγγυώνται την ειρήνη στους πολίτες τους.

Γίνεται παραδεκτό το ότι, όταν υπάρχει η ισορροπία δυνάμεων και ο φόβος, για τον πιο ισχυρό αντίπαλο, τότε πράγματι αποφεύγεται ο πόλεμος. Το γεγονός αυτό βέβαια σημαίνει ότι η ειρήνη δεν κατακτάται ως αγαθό αυτό καθ’ εαυτό αλλά είναι αποτέλεσμα φόβου. Αυτή όμως η επιπόλαια ειρήνη έχει ημερομηνία λήξεως. Παράδειγμα ιστορικό, η περίοδος του «Ψυχρού Πολέμου». Η ισορροπία του τρόμου, μπόρεσε και διατήρησε την ειρήνη για περίπου πενήντα χρόνια. Όμως αμέσως μετά, επανήλθαν οι εχθροπραξίες και οι πόλεμοι. Παρόμοια δυστυχώς είναι τα αποτελέσματα, και όταν υπάρχουν αλλεπάλληλες μονομερείς υποχωρήσεις, μπροστά σε ένα επιθετικό αντίπαλο, που αποθρασύνουν τον αντίπαλο, που συνεχώς αυξάνει τις παράλογες απαιτήσεις του. Το αποτέλεσμα είναι μια άδικη ειρήνη, που τελικά οδηγεί σε πόλεμο.

Η αποτυχία των πολιτικών συστημάτων να καθοδηγούν την ανθρωπότητα προς τη ειρήνη, αλλά και οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις με τον ένα πόλεμο να γεννά τον επόμενο, εμφανίζουν το μέγεθος του προβλήματος. Η δίκαιη ειρήνης δεν αποτελεί απλώς πανανθρώπινο αίτημα αλλά είναι αγνοημένο πανανθρώπινο δικαίωμα Συναντήσεις όπως σε αυτό το Forum, είναι παρήγορες, αλλά δεν μπορούν από μόνες τους να μας οδηγήσουν σε μια «υποχρεωτική ανακωχή».

Όταν στο βάθος των επιθυμιών της καρδιάς μας υπάρχει ο στόχος της κατάκτησης των αγαθών του άλλου, αρχίζει το πρόβλημα. Το ηθικό πρόσταγμα της Αγίας Γραφής: «Ουκ επιθυμήσεις όσα τω πλησίον σου εστί…», (Π. Διαθ. Έξοδος 20,17), θα έλυνε το πρόβλημα αν εφαρμοζόταν από όλους. Το μήνυμα αυτό πρέπει να το ενστερνισθούν εκτός των ατόμων και τα απρόσωπα συστήματα των αρχόντων που κυβερνούν τους λαούς και «κατεξουσιάζουσι και κατακυριεύουσι».

Στη παγκόσμια νέα τάξη πραγμάτων, αλλά και στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα παραμένουν: Η συνέχιση των διεκδικήσεων σε βάρος τρίτων, η οικονομική κρίση, η έλλειψη ασφάλειας, η χρήση βίας από δυνατούς ή αδυνάτους, η απειλή χρήσης βίας από την τρομοκρατία, η απειλή διαταραχής του status quo, η επικράτηση του νόμου της ζούγκλας, και κινήματα με ενίοτε ακραίες διεκδικήσεις.

Απαιτούνται πλέον πολύπλοκες διεργασίες, πολιτικές, διπλωματικές, στρατιωτικές, οικονομικές, ώστε να υπάρξει καθεστώς ασφάλειας και δίκαιης ειρήνης, που θα μπορεί να είναι κοινά αποδεκτή αλλά και βιώσιμη. Η όποια συνέχιση άδικων διεκδικήσεων εις βάρος τρίτων, κλιμακώνει συνεχώς και επιδεινώνει την όποια φιλειρηνική στάση των πιο ψύχραιμων και οδηγεί την ανθρωπότητα στο αδιέξοδο και στην καταστροφή.

Η επικράτηση μιας άδικης Ειρήνης σήμερα, θα είναι καταστροφική για την ευρωπαϊκή, αλλά και για τη διεθνή οικογένεια. Γιατί δεν θα είναι απλά η αρχή ενός νέου πολέμου αλλά θα σημάνει την πλήρη απογοήτευση όσων παλεύουν και πάλεψαν μέσα από τις διαδικασίες της μόρφωσης, της καλλιέργειας των νέων ανθρώπων, της παιδείας, του πολιτισμού, της θρησκείας, της ηθικής, και των βασικών αρχών της δημοκρατίας.

Καινή Διαθήκη – Πατέρες της Εκκλησίας

I.          Είναι διαφορετική η ειρήνη, που προσφέρει στον άνθρωπο ο Χριστός. «Ειρήνην αφίημι υμίν. ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν. ού καθώς ο κόσμος δίδωσιν, εγώ δίδωμι υμίν…», (Λουκ. ι΄). Είναι η δική Του ειρήνη, όπως μας λέγει. Και μάλιστα όχι σαν αυτή του κόσμου, την προσωρινή και εύθραυστη. Είναι κάτι εντελως διαφορετικό.

Όλοι όσοι προσπαθούν να φέρουν την ειρήνη, έχουν σημαντική θέση. Θα ονομασθούν «παιδιά του Θεού»: «Μακάριοι οι ειρηνοποιοί ότι Υιοί Θεού κληθήσονται» (Ματθ. ε΄, 9). Υπογραμμίζεται έτσι ιδιαίτερα η σημασία για τον Χριστό του αγαθού της ειρήνης, που καθιστά τον ειρηνοποιό άνθρωπο, παιδί του Θεού

Ο Κύριος της ειρήνης, αντιδιαστέλλει τον κόσμο των υλικών απολαύσεων, από την «βασιλεία του Θεού». Η «βασιλεία Του», που είναι πνευματική κατάσταση και ανώτερη πνευματικά, είναι «δικαιοσύνη και ειρήνη». Αυτή την ειρήνη μας λέγει, ότι πρέπει να επιδιώκουμε. « Ού γαρ εστιν η βασιλεία του Θεού βρώσις και πόσις, αλλά δικαιοσύνη και ειρήνη και χαρά εν Πνεύματι αγίω… άρα ούν τα της ειρήνης διώκωμεν και τα της οικοδομής της εις αλλήλους». (Ρωμ. ιδ΄, 17-19

Στην προς Εβραίους επιστολή του ο Απόστολος Παύλος, θεωρεί την επιδίωξη της ειρήνης με όλους, ως προϋπόθεση της πνευματικής πορείας του χριστιανού. Κανείς δεν θα δει τον Κύριο αν δεν είναι ειρηνικός με όλους. «Ειρήνην διώκετε μετά πάντων, και τον αγιασμόν, ου χωρίς ουδείς όψεται τον Κύριον» (Εβρ. ιβ΄, 14»

II.        Ο Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος , βλέποντας την ανωτερότητα της ειρήνης ως αγαθού, αναφέρει: «Όσο είναι δυνατό, πρέπει κανείς να κλίνη περισσότερο προς την ειρήνη, διότι είναι κάτι πιο ανώτερο και ταιριαστό στον Θεό», (Λόγος ΚΒ΄, Ειρηνικός Β΄PG 35, 1148 C). Επίσης ο ίδιος αλλού υπογραμμίζει τη σημασία της εσωτερικής , ειρήνης του ανθρώπου, που την κατανοεί ως κυριαρχία στα πάθη: «Ας φροντίζει ο καθένας να ειρηνεύη προς τον εαυτό του (η ειρήνη και η κυριαρχία των παθών είναι κάτι το οποίο πρέπει να επιδιώκει κανείς)… (Λόγος ΚΒ, Ειρηνικός Β΄PG 35, 1149 Α-Β).

Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος παρομοίως, κάνει πολλές αναφορές στο θέμα της ειρήνης και της ιδιαίτερης σημασίας της στην εν Χριστώ ζωή. Χαρακτηριστικά συμβουλεύει, να επιδιώκετε την ειρήνη χωρίς εξαίρεση ακόμη και με όσους πράττουν το κακό. «Ειρήνην διώκετε μετά πάντων. Άρα και των κακώς ποιούντων». (Προς Εβραίους, PG 63, 210). Συνεχίζοντας, συναριθμεί την ειρήνη στα ανώτερα χαρακτηριστικά του χριστιανισμού και λέγει «Πολλά μεν εστι τα χαρακτηρίζοντα τον Χριστιανισμόν, μάλλον δε πάντων και κρείττον απάντων η προς αλλήλους αγάπη και η ειρήνη», (Προς Εβραίους, PG 63, 213).

Ο Μέγας Βασίλειος, τέλος, ταυτίζει την ειρήνη με τον ίδιο τον Χριστό αναφέροντας ότι η ειρήνη είναι αγαθό εκ των άνω το οποίο έφερε ο Χριστός  με την σταυρική Του θυσία. «… Ζήτησον την του Κυρίου ειρήνην και δίωξον αυτήν. Άνω γαρ εστίν η ειρήνη η αληθής… Ο ζητών ειρήνην Χριστόν εκζητεί, ότι αυτός εστίν η ειρήνη,…», (Εις τον ΛΓ΄Ψαλμόν, PG 30, 376B). Συνεχίζοντας ο Άγιος, αναφέρει ότι η ειρήνη του Χριστού δεν έχει όριο χρονικό και είναι δώρο υπερκόσμιο και ότι σαν αυτή δεν υπάρχει παρόμοια στον κόσμο. Γράφει «Και της ειρήνης αυτού ούκ εστιν όριον… επειδή υπερκόσμιον εστί το δώρον… η δε παρά του Κυρίου ειρήνη… απεριόριστος ούσα και ατερμάτιοστος», (Εις τον προφήτην Ησαϊαν, κεφ. 9, PG 30, 513 A-B)

Συμπεράσματα

1.         Η ειρήνη ως πνευματικό μέγεθος αποτελεί για τον Χριστιανισμό ύψιστο πνευματικό αγαθό και εντολή του Χριστού, ο οποίος δίδαξε την αγάπη και την ειρήνη θυσιάζοντας τον εαυτό Του και όχι τους άλλους.

2.         Η αληθινή και αδιατάρακτη δίκαιη ειρήνη είναι θεϊκό δώρο, που γεννιέται μέσα στην καρδιά του ανθρώπου και εκτείνεται προς όλους ανεξαιρέτως.

3.         Η περί ειρήνης παρακαταθήκη του χριστιανισμού στην ευρωπαϊκή και την διεθνή κοινότητα είναι πολύτιμος θησαυρός, γιατί μπορεί να αποτελέσει την βάση για μια δίκαιη και, επομένως, βιώσιμη ειρήνη στη γη.

video: https://www.youtube.com/watch?v=xIERgos13B4